CZYM JEST ARBITRAŻ?

Z pojęciem „arbitraż” można się spotkać niejednokrotnie w różnych kontekstach. Ale co ono dokładnie oznacza? Czy arbitraż i sąd polubowny oznaczają tę samą instytucję?

Przedsiębiorca, który nie jest prawnikiem – gdy kontrahent nie wywiązuje się z zobowiązania – wie, że może zwrócić się do sądu. Wprawdzie będzie to bardzo długo trwało, ale w końcu wyrok zapadnie. Tylko, czy w każdej sprawie konieczne jest angażowanie i tak przeciążonych sądów?

Dla porządku należy wyjaśnić, że arbitraż w języku polskim jest pojęciem odnoszącym się do wszelkich form poddania jakieś sprawy pod osąd niezależnego arbitra. W węższym znaczeniu arbitraż to jedna z form alternatywnych metod rozwiązywania sporu. W jeszcze węższym zakresie arbitraż jest synonimem sądu polubownego.

Sąd polubowny

Jest to sposób rozstrzygania sporu przez sąd inny niż powszechny.

CAiM Sąd polubowny
  • ad hoc – strony wybierają arbitrów w danej sprawie,
  • stały sąd polubowny – arbitrami są prawnicy, ekonomiści, inżynierowie, specjaliści z różnych branż, takim sądem jest np.  Sąd Arbitrażowy Izb i Organizacji Gospodarczych Wielkopolski przy Wielkopolskiej Izbie Przemysłowo-Handlowej.

DLACZEGO SĄD POLUBOWNY?

  1. szybkość postępowania – w sądzie polubownym załatwienie sprawy następuje niemal natychmiast
  2. względnie niskie koszty – koszty postępowania arbitrażowego są określone w regulaminie danego sądu; strona jest w stanie precyzyjnie oszacować już na początku sporu łączny koszt postępowania. Koszty procesu w sądzie powszechnym mogą zaskoczyć strony (opłaty sądowe, pełnomocnicy procesowi, rzeczoznawcy, dojazdy na kolejne rozprawy, itd.)
  3. skuteczność – po nadaniu klauzuli wykonalności wyrok sądu polubownego podlega wykonaniu
  4. mniejszy formalizm – postępowanie toczyć się może na warunkach określonych przez strony
  5. poufność – postępowanie przed sądem polubownym nie jest jawne, zaś wszystkich uczestników postępowania obowiązuje zasada poufności

JAK PODDAĆ SPÓR POD OSĄD SĄDU POLUBOWNEGO?

  1. W umowie z kontrahentem zawrzeć tzw. zapis na sąd polubowny. Zapis na sąd polubowny jest niczym innym, niż zobowiązaniem stron do skierowania sprawy do arbitrażu, zamiast do sądu powszechnego.
  2. Jeżeli w umowie, na tle której powstał spór pomiędzy przedsiębiorcami nie zamieszczono zapisu na sąd polubowny, strony mogą również poddać sprawę pod osąd arbitrażu, poprzez wniesienie pozwu i zgodę drugiej strony na właściwość sądu polubownego.
    > Pobierz Regulamin

JAK PRZEBIEGA ARBITRAŻ?

  1. Biorący udział w sporze mają bezpośredni wpływ na to, kto osądzi ich sprawę. Każda ze stron wybiera arbitra – może pochodzić on spoza listy danego sądu. Strony mogą też uzgodnić, że ich sprawę rozpozna jeden arbiter.
  2. Dwaj wybrani przez strony arbitrzy, mianują superarbitra. Jednak, jeśli strony nie dokonają wyboru, automatycznie powołuje się trzech arbitrów z listy. (W przypadku stałych sądów arbitrażowych istnieją listy arbitrów danego sądu, a sądy te dbają o to, by na listach znajdowali się arbitrzy o najwyższym poziomie merytorycznym. Jeśli któraś z biorących udział w sporze stron uzna, że zaniedbano jej prawo do wyboru arbitra bądź składania pism, może wnieść o uchylenie wyroku. Jednak do takiego rodzaju sytuacji dochodzi bardzo rzadko.)
    > Zobacz listę arbitrów
  3. Strony mają wpływ na procedurę postępowania prowadzonego przez sąd arbitrażowy. Mogą umówić się, że np. postępowanie będzie dwuinstancyjne. Jeżeli strony nie uzgodniły inaczej obowiązującym jest regulamin sądu polubownego.
    > Zobacz Regulamin
  4. W przeciwieństwie do postępowania przed sądem powszechnym postępowanie arbitrażowe jest niejawne. Wszyscy uczestnicy postępowania obowiązani są do zachowania poufności.
  5. Wyrok wydany przez sąd polubowny jest wyrokiem rozstrzygającym i zamykającym sprawę (chyba, że strony umówiły się na dwuinstancyjność).
  6. Wyrok sądu polubownego po opatrzeniu go klauzulą wykonalności podlega egzekucji na zasadach ogólnych.
  7. W toku postępowania przed sądem arbitrażowym możliwe jest również zawarcie ugody.

CZY ARBITRAŻ (SĄD POLUBOWNY) JEST DLA KAŻDEGO PRZEDSIĘBIORCY?

Tak, sąd polubowny jest odpowiedni dla każdego. Możliwe są różne spory, np.:

  • międzynarodowa firma budowlana – podwykonawca zatrudniający 5 pracowników,
  • przedsiębiorca prowadzący działalność jednoosobowo – średniej wielkości przedsiębiorca (np. biuro rachunkowe zamówiło usługę montażu szaf biurowych),
  • producent – mikro-przedsiębiorca (np. zakupione przez firmę instalacyjną materiały montażowe okazały się wadliwe),
  • ubezpieczyciel – przewoźnik (np.: pomiędzy ubezpieczycielem, a przewoźnikiem jest spór co do zakresu ubezpieczenia towaru w przewozie międzynarodowym wg. Międzynarodowych Instytutowych Klauzul),
  • główny wykonawca – inwestor.